Rozwój domów o konstrukcji drewnianej w Finlandii był ściśle związany z długą tradycją budownictwa drewnianego i obfitością lasów. Rozwój budownictwa przeszedł następujące etapy:

Tradycyjne budownictwo z bali (do XIX wieku)

Finlandia była przez długi czas krajem domów z bali. Konstrukcje z bali dominowały zarówno w budownictwie mieszkalnym, jak i publicznym. Budynki były wykonywane z masywnych łączonych bali. Ta metoda była praktyczna, a budynki trwałe, jednak proces budowy był powolny i pracochłonny. Elewacje często pozostawiano nieobrobione lub smołowano. Później zaczęto je malować farbami olejnymi na bazie lnu.

 

Koniec XIX wieku – początek XX wieku

Budownictwo wiejskie zachowało tradycyjne techniki konstrukcji z bali, ale w miastach pojawiły się bardziej dekoracyjne detale i nowe style, m.in. romantyzm narodowy oraz styl secesyjny, które podkreślały piękno naturalnych materiałów, takich jak drewno, oraz kunszt rzemieślniczy – rzeźbione drewniane panele, ozdobne detale i różnorodne okna.

Zastąpienie bali konstrukcją szkieletową w wyniku industrializacji

W urbanizującej się Finlandii zaczęto odczuwać niedobór mieszkań oraz problem z dostępnością dobrego surowca do bali. W związku z tym pojawiła się potrzeba alternatywnych metod budowy. Dzięki industrializacji i popularyzacji tartaków parowych, pod koniec XIX wieku coraz częściej stosowano konstrukcje szkieletowe z lżejszego drewna, obok tradycyjnego budownictwa z bali. Zużycie drewna było znacznie mniejsze, a budowa stawała się szybsza i tańsza. Ściany wypełniano np. trocinami lub innymi naturalnymi materiałami izolacyjnymi. Na obszarach wiejskich tradycyjne budownictwo z bali przetrwało jeszcze przez długi czas.

Rosnąca popularność cegły w obszarach miejskich

Pod koniec XIX wieku udział budownictwa z cegły zaczął rosnąć, zwłaszcza w miastach. Wynikało to z rozwoju technologii budowlanej oraz pożarów w gęsto zabudowanych drewnem miastach. Pożary te doprowadziły do wprowadzenia surowych przepisów przeciwpożarowych, które sprzyjały budownictwu murowanemu, szczególnie z cegły. Na obszarach miejskich budownictwo drewniane zaczęto ograniczać, a cegła zastępowała drewno w elewacjach, zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych i użyteczności publicznej. Na wsiach drewno zachowało popularność, ponieważ było tanie i łatwo dostępne.

Okres powojenny i odbudowa

Po wojnie problem niedoboru mieszkań był ogromny. Aby go rozwiązać, w 1940 roku utworzono konsorcjum 21 firm przemysłu drzewnego – Puutalo Oy (później Myyntiyhtiö Puutalo). Duża część reparacji wojennych Finlandii polegała na dostarczaniu domów drewnianych, które w całości produkowało Puutalo Oy. Do Związku Radzieckiego dostarczono łącznie 400 000 m² domów. Ostatni wagon z reparacjami w postaci domów drewnianych przekroczył granicę w Vainikkali w styczniu 1948 roku. 

Po zakończeniu reparacji Finlandia zawierała umowy handlowe ze Związkiem Radzieckim, dotyczące głównie domów prefabrykowanych. W latach 1940-1955 Finlandia wyeksportowała do ZSRR ponad 100 000 budynków drewnianych. Domy elementowe Puutalo Oy były eksportowane do ponad 30 krajów na całym świecie i wymieniane na ważne towary importowe, takie jak kawa, bawełna, pomarańcze itp. W szczytowym okresie eksportu konieczne było ograniczenie sprzedaży na rynku krajowym z powodu maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych zakładów. 

Po drugiej wojnie światowej beton stał się ważnym materiałem budowlanym w dużych projektach, co odpowiednio zmniejszyło udział budownictwa drewnianego i ceglanego.

W tamtym czasie przy budowie małych domów kładziono nacisk na praktyczność i przystępność cenową. Z zewnątrz domy były proste, a malowane drewniane fasady nadawały im uroku. Przestrzeń domów była zwarta, ale funkcjonalna – kuchnię zlokalizowano pośrodku domu, salony na piętrze, a saunę w piwnicy.

Domy budowane były na drewnianym szkielecie, a elewację wykonywano z paneli, które malowano najczęściej na kolor biały lub pastelowy. 

Po zakończeniu reparacji Finlandia zawierała umowy handlowe ze Związkiem Radzieckim, dotyczące głównie domów prefabrykowanych. W latach 1940-1955 Finlandia wyeksportowała do ZSRR ponad 100 000 budynków drewnianych. Domy elementowe Puutalo Oy były eksportowane do ponad 30 krajów na całym świecie i wymieniane na ważne towary importowe, takie jak kawa, bawełna, pomarańcze itp. W szczytowym okresie eksportu konieczne było ograniczenie sprzedaży na rynku krajowym z powodu maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych zakładów. 

Udoskonalenia w układzie przestrzennym i materiałach 
(lata 50.-80.)

Rozwiązania przestrzenne zaczęły się otwierać, np. połączone kuchnie-jadalnie i salony stawały się popularne. Pojawiły się nowe materiały, takie jak sklejka, płyty pilśniowe, twarde i wiórowe, szczególnie stosowane wewnątrz budynków. W latach 60.-70. elewacje z cegły wyparły drewno w wielu domach jednorodzinnych, a dachy płaskie stały się modnym trendem. Jednak często okazywały się problematyczne w porównaniu z dachami spadzistymi.

Dom szeregowy murowany, z płaskim dachem, z lat 70-tych

Zdjęcie: kolekcja Uuno Peltoniemi, Museovirasto.

Lata 1980

Lata 1990-2000

W domach jednorodzinnych popularność elewacji ceglanych zaczęła stopniowo maleć na rzecz drewna. Preferowano otwarte plany z połączonymi kuchniami, jadalniami i salonami, dużymi oknami i wysokimi pomieszczeniami. Budynki stawały się bardziej przestronne i wielofunkcyjne. Wzrost świadomości ekologicznej przyczynił się do ponownego wzrostu popularności drewna jako materiału budowlanego.

Lata 2010-2024

Po kryzysie finansowym liczba przedsięwzięć budowlanych malała. Rosła rola efektywności energetycznej i ekologii. Domy jednorodzinne stawały się prostsze, bardziej nowoczesne i mniejsze. Drewno znalazło zastosowanie w budownictwie publicznym, takim jak szkoły i hale sportowe, a także w budownictwie bloków mieszkalnych.